Tutejszy zespół pałacowo-parkowy został założony w I połowie XVII wieku. Wcześniej - na wzgórzu koło Krzny - istniał dwór Nassutów, wzmiankowany już w 1477 roku.

Na przestrzeni lat zespół ulegał licznym przeobrażeniom, zmieniali się też kolejni właściciele, wywodzący się ze znanych rodów - Tęczyńskich, Daniłowiczów, Sieniawskich, Denhoffów, Czartoryskich i Potockich.

Pierwszy pałac został wybudowany dla Tęczyńskich w XVII w  - drewniany z obszernym dziedzińcem, otoczony był ogrodem – boskietem typu szachownicowego otwartego (to tak dla miłośników ogrodnictwa ). W 1704 r. dobra międzyrzeckie przejęła Elżbieta Sieniawska i powierzyła modernizację ogrodów Janowi Baptyście Kendlowi. Prace trwały do 1723 r., dając w rezultacie założenie barokowe o bogatym wystroju, z obszernymi boskietami i systemem kanałów zasilanych wodami rzek Krzny i Zny. Główny szkielet tej kompozycji przetrwał do naszych czasów (ok. 300 lat) i świadczy zarówno o statusie społecznym dawnych właścicieli jak i wysokim poziomie sztuki ogrodniczej. Ówczesny pałac międzyrzecki oraz tamtejsze ogrody robiły duże wrażenie i były szeroko znane. Wyhodowane tu rośliny były kupowany przez wielu magnatów rozbudowujących w XVIII wieku swoje rezydencje.

W roku 1731, po ślubie Augusta Aleksandra Czartoryskiego z jedną z najbogatszych dziedziczek w Polsce, Marią Zofią Sieniawską, wdową po Stanisławie Denhoffie, dobra międzyrzeckie weszły w posiadanie magnackiego rodu Czartoryskich. Nastąpiła rozbudowa Zespołu. Na południe od wielkich stawów utworzono tzw. „dziką promenadę” z włączoną do kompozycji rzeką Zną. Był to również okres największego rozwoju rezydencji - już nigdy potem w pałac nie był tak bogaty i kunsztowny. Sam Międzyrzec był też wtedy największym i najważniejszym miastem na Podlasiu.

W latach 1805-1815 dokonano przebudowy rezydencji Czartoryskich według projektu jednego z najsłynniejszych architektów tamtych czasów, Szymona Zuga, a wg innych żródeł – wg nie mniej słynnego Piotra Aignera. Wg mnie najprawdopodobniej w 1805 wybudowano nowy pałac - drewniany był już trochę sfatygowany - (Aigner), natomiast po zniszczeniach w trakcie wojen napoleońskich (szlak wojsk przebiegał przez Międzyrzec) pałac został odnowiony w 1815 (Zug).

Niestety, pałac został kompletnie zniszczony w czasie Powstania Listopadowego. W roku 1829 książę Konstanty nabył wiele dzieł sztuki i umieścił je w pałacu międzyrzeckim, dalszy ich los jest jednak nieznany.

Po śmierci żony Konstanty Czartoryski przeniósł się do Wiednia, a w 1844 r. sprzedał dobra międzyrzeckie Aleksandrze i Augustowi Potockim - właścicielom Wilanowa. W 1850 Potoccy sprowadzają do Międzyrzeca słynnego włoskiego architekta Franciszkę Marię Lanciego. Oprócz kilku budynków w centrum projektuje on nowy pałac – przy nowym dziedzińcu, na wschód od poprzedniego. Wzniesiony w 1852 znany jest dziś właśnie jako Pałac Potockich. Zapewne również wg proj. Lanciego park przekomponowano na krajobrazowy oraz wzniesiono w nim domek stróża i drewniany domek gajowego.

Dawny dziedziniec przekształcono na część gospodarczą, a ruiny pałacu Czartoryskich przebudowano na młyn parowy. W 1860 rozbudowano część  gospodarczą (m.in. budowa gorzelni i rozlewni win).

Pałac został spalony przez Niemców podczas pacyfikacji Międzyrzeca w listopadzie 1918 r. Odbudowany został w latach 20-tych XX w. przez Andrzeja Potockiego, wg proj. Antoniego Dygata. Jest przykładem połączenia „stylu polskiego” z wczesnym modernizmem. Na planie litery L, z południowym tarasem osłoniętym od wschodu i zachodu dwoma parterowymi, mocno wysuniętymi ryzalitami. W jednym z ryzalitów znajdowała się oranżeria z centralnie usytuowaną fontanną.

Pałac przetrwał II Wojnę Światową, choć uległ dużej dewastacji (podobnie jak i park), po 1945 w części gospodarczej działał PGR, w pałacu państwowy Dom Dziecka. Na początku XXI w. został przekazany Fundacji na rzecz Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, wyremontowany przez nią przy wsparciu mieszkańców i przez wiele lat działała tutaj filia KUL-u. Obecnie ponownie jest własnością miasta i ma powstać tutaj centrum kultury.

W środku na uwagę zasługuje częściowo zachowany wystrój z czarnego dębu (m. in. schody, boazerie, szafy w bibliotece i wystrój łazienki na piętrze).

W parku warto zwrócić uwagę na w dużej mierze zachowany XVII i XVIII wieczny układ dróg, stare aleje kasztanowe i lipowe, liczne starodrzewy oraz dwie aleje grabowe będące pozostałością południowej "dzikiej promenady"

Ponadto w skład zespołu wchodzą: neogotycka "Baszta", kapliczka św. Floriana na północy, gorzelnia oraz (z czasów Lanciego) oficyna, budynek stajni z wozownią i spichlerz (w stylu willi toskańskiej).

(opracowałam na podstawie m.in. biuletynu miasta o rewitalizacji i portalu turycznego Wirtualne Podlasie. Przy rozczarowujacym braku wsparcia ze strony Wiki. Aż może kiedyś sama tam wrzucę..)

Opis skrzynki pochodzi z serwisu Opencaching.PL.